Düzenleyen : İnş. Müh. Ahmet ŞEN

Binalar, deprem felaket kuvvetlerine dayanabilmek için harika tasarımlar ve sağlam inşaat uygulamaları gerektirir. Bir binayı sağlam tutmak ve bir depremin üzerindeki etkisini en aza indirmek için kaçınılabilecek birkaç genel tasarım ve yapım hatası vardır.Örneğin, kusurları yumuşak kat, kısa kolon, yetersiz donatı detaylandırması, yapısal olmayan hasar, süreksiz kuvvete dayanma sistemi, düşük kaliteli beton, yetersiz detaylandırma ve daha düşük malzemeler deprem için bir binayı yıkmak için tetikleyici işlevi görür.Bu tasarımlar ve yapım hataları, deprem bölgelerinin çoğunda art arda gözlemlenmiş ve fark edilmiştir. Bu nedenle, yapıların tasarım ve yapım aşamasında bu hataları dikkate almak gerekir.

1. Yumuşak kat, zayıf kat veya bomba kat olarak da ifade edilmektedir. Yumuşak kat, binanın giriş katında dolgu duvarların olmaması veya bir üst kata oranla çok az olmasıdır. … 1999 yılında yaşanan Büyük Deprem’de hasar gören binaların çoğunluğunda yumuşak kat tespit edilmiştir.

2. Kısa Kolonlar

Özellikle sismik eğilimli bölgelerdeki yapılardaki çeşitli nedenlerden dolayı kısa sütunların tasarımı ve yapımı veya kısa sütunların oluşması bina hasarlarının ana nedenlerindendir.  2011-Van Depreminde olduğu gibi, dünyanın çeşitli yerlerinde meydana gelen deprem etki alanlarındaki yapısal hasarların denetlenmesi ve incelenmesiyle kanıtlanmıştır.

Yük taşımayan tuğla duvarlar nedeniyle kısa kolonlar oluşur. Bu duvar çerçevenin yanal yer değiştirmesini sınırlar ve sertliğini arttırır. Aynı katın kolon uzunluklarındaki farklılıklar, kolonlarda kırılgan bir kırılma yaratır. Ayrıca, doldurulmuş duvarlardaki kolonlar arasında kalan boşluklar, kısa kolon oluşumunun bir başka nedenidir.

3. Yetersiz Güçlendirme Detaylandırması

Bazı takviye detaylandırma hatalarının, depreme eğilimli bölgelerde meydana gelen hasarların nedeni olduğu görülmüştür. Örneğin, yetersiz ayrıntıya sahip kiriş-kolon bağlantısı , yetersiz bağlantı eki  ve yetersiz bağlantı takviyesi….

4. Yapısal Olmayan Hasar

Genel olarak yapısal olmayan hasarlar yapının dengesini tehlikeye atmaz. Bununla birlikte, örneğin, bölme duvarlarının ve parapetlerin çatlaması ve devrilmesi, sıva ve tavanların düşmesi gibi düşme tehlikesi kaynakları olabilir. Bir yapının, ikinci derece momentleri mümkün olduğunca minimuma indirmek ve yapısal olmayan hasarı azaltmak için yeterli sağlamlığa sahip olması gerekir.

5.Süreksiz Kuvvete Dayanıklı Sistem

Yanal kuvvete dirençli sistemdeki tüm dikey elemanlar temelde sürekli olmalıdır, aksi takdirde Şekil’de gösterildiği gibi felaket hasarları meydana gelebilir. Dirençli sistem tarafından yüklerin orantısız bir şekilde aktarılmasından dolayı, zemin katının hemen üzerindeki katın yükü altında tamamen çöktüğü görülmektedir.

6. Güçlü Kiriş Zayıf Kolon

Güçlü kiriş-zayıf kolon, çeşitli deprem bölgelerinde yapıların başarısız olmasına yol açan bir başka yaygın hatadır. Kolon-zayıf kirişin zayıf olması durumunda, kolon kirişten önce başarısız olur ve kademeli çökme çok mümkün olacaktır.Bununla birlikte, kolonlar daha güçlü olduğunda kirişler ilk önce başarısız olur ve yapının tüm güvenliği tehlikede olmaz. Bu durumda kirişlerin onarımı mümkün olacaktır.

7. Yetersiz Detaylandırma

Depremler sırasında bir binada hasara yol açabilecek bazı detaylandırma hataları vardır; örneğin, drenaj için yetersiz kararlar, bölümdeki ani değişiklikler, yetersiz genleşme derzleri ve yetersiz defleksiyon kararları. Şekil de, yetersiz detaylandırma etkisini göstermektedir.

8. Düşük Kaliteli Beton

Düşük kaliteli beton uygulaması, depremlerde yapısal hasarlara yol açabilecek bir başka hatadır. Çekme dayanımı çok düşük olan ya da çok az olan ve kayma dayanımı düşük olan malzemelerin hasar görmesine daha yatkındır.

9. Düşük Kaliteli Malzemeler

Taşlardan, kerpiçten veya el yapımı kil tuğlalardan yapılmış takviye edilmemiş duvarcılık, en büyük hasarı gösteren konut yapı sistemi türüdür. Düşük kaliteli malzemeler içsel olarak zayıftır ve deprem saldırısı altında büyük ölçüde hasar görür. Muhtemelen, farklı malzemelerle yapılan duvar yapılarının deprem hasarını azaltmasındaki en etkili değişiklikten bazı takviye türlerinin kullanılması muhtemelen sorumludur.

10. Yoğun nüfuslu bölge

Çok yoğun nüfuslu bölgelerdeki  deprem durumunda büyük miktarda can ve mal kaybına yol açmaktadır.