Teknolojik gelişmeler insan hayatını kolaylaşmaktadır. Eskiden 10 saate gittiğiniz bir yere şuan 1 saatin de altında bir sürede gidebiliyorsunuz. Ya da bir adresi insanlara sora sora bulurken, günümüzde elektronik haritalar ile hiç kimseye sormadan bulabiliyorsunuz.
Geçenlerde yayımladığım “3 Boyutlu Tapu Dönemi” haberine bir arkadaşımız tarafından yapılan yorum dikkatimi çekti ve bu konuda biraz araştırma yapmak istedim ancak Türkçe kaynak bulamadım. Dolayısıyla yabancı kaynaklara yöneldim. Neden Türkçe kaynaklara ulaşamadım?
Ülkemiz henüz yeni yeni “Yapı Bilgi Modellemesi (Building Information Modeling – BIM)” ile tanışmış olup parmakla sayılacak kadar az firma tarafından kullanılıyor. İzmir, Van, Bursa gibi illerimizde 3 boyutlu haritalar kullanılıyor ancak bunlar binaya ait bilgileri içermemektedir. Pilot bölge olan Ankara’nın Gölbaşı ilçesinde yapılacak modeli de merakla bekliyoruz.
Kısa bir eleştiriden sonra konumuza dönelim ve Kent Bilgi Modellemesi (ben kısaca KBM diyeceğim)’nin ne olduğuna bakalım.
Sürdürülebilir kentsel gelişimdeki zorlukların ışığında, kentsel tasarım pratiğine ve eğitimine daha bütünsel bir yaklaşıma olan ilgi her geçen gün artmakta olup, bu yaklaşımın birçok boyutu ve zorlukları bulunuyor;
– Çok çeşitli paydaşların faaliyetlerini entegre etmek;
– Performansa dayalı bir tasarım sürecine analiz ve değerlendirmeyi dahil etmek;
– Tasarım sürecinin çeşitli aşamalarını yönetmek;
– Çeşitli kaynaklardan ve farklı veri formatlarındaki bilgilere erişimi kolaylaştırmak;
– Çok fazla miktarda bilgiyi yönetmek, farklı kullanıcılar tarafından yönlendirilmesini ve görselleştirilmesini kolaylaştırmak
Bu zorlukların bazıları aşılmış olsa da tam bir sonuca varıldığını söyleyemeyiz. Yapılması gereken ise, yapılara ait tüm bilgilerin bir araya toplanacağı, bu yapıların diğer yapılar ve şehir ile ilişkisinin de oluşturulacağı bir modelin yapılmasıdır.
Şehir ortamı, dinamik nesneler içeren çok karmaşık bir yapıya sahip olup insanlar, şirketler, ulaşım ve taşımacılık da dikkate alınmalıdır. Tüm bu etkenler düşünüldüğünde, bir şehrin modellenmesinde kullanılacak verilere ait çok bilgi bulunuyor. Bu nedenle, yararlı verileri bu bilgilerden etkin bir şekilde elde etmek için önce bu bilgileri düzenlemeliyiz. Bu konuda KBM, şehir bilgilerini düzenlemek için yararlı bir yöntem olarak düşünülmektedir. Peki, KBM nedir?
Kent Bilgi Modellemesi (KBM) nedir?
Kent Bilgi Modellemesi, genellikle BIM vb. bina veri kaynağı, yollar ve kamusal alanlar (açık veri), sokak lambaları (sensörler / IoT) ve hatta insanlar dahil olmak üzere çeşitli şehir bileşenlerinin birbiri ile bağlantılı olduğu bir 3 boyutlu şehir modelidir.
KBM yapısında;
– Bina,
– Ulaşım,
– Şehir yardımcı tesisleri,
– Makine, elektrik ve tesisat (MEP),
– Su kütlesi
gibi bölümlerden oluşuyor.
Yapı Bölümü
Büyük bir şehirde, binaların kendi karakterleri vardır. Bu nedenle bina bilgilerini toplamak için farklı yöntemler kullanmamız gerekir. Örneğin, son yıllarda yapılan binaların CAD veya Revit formatlarında hazırlanmış eksiksiz bina bilgisi bulunmakta olup bu verileri doğrudan KBM’mize koyabiliriz. Ancak eski binalara gelince, tasarım çizimlerini veya diğer bilgileri büyük ihtimalle olmayacaktır. Bu binaların iç ve dış mekan bilgilerini almak için hızlı tarama teknolojilerini kullanabiliriz. Bu işlem yapıldıktan sonra, şehre ait tüm binaların bilgi modelini elde etmiş oluruz.
Ulaşım Bölümü
Bu bölüm; uzunluk, eğim, maliyet vb. yol bilgilerini içerir. Eski binaların konumlarına bağlı olarak, şehrin yollarını veya şehirdeki trafik sistemini de bulabiliriz. Şehir trafiği bilgi modelinde, gerçek zamanlı yol izleme, araç konumlandırma, trafik yönetimi ve güzergah oluşturma gibi eylemleri gerçekleştirmemize olanak sağlayacaktır.
Şehir Yardımcı Tesisleri Bölümü
Bu bölüm, kamusal bahçe, kamu hizmetleri vb. kentin yardımcı tesislerini içerir. Bu yardımcı tesisler, insanların yaşamında önemli bir rol oynamakta olup, insanlar için eğlence ve dinlenme alanları sağlayabilir. Yardımcı tesislerin bilgisinin toplanması, hükümetin yönetimini kolaylaştırabilir ve şehir sakinleri için daha iyi bir yaşam sağlayabilir.
MEP Bölümü
BIM teknolojisi ile binalara ait tüm bilgiler tek bir model üzerinde toplanıp birbirine entegre edilebiliyor. Bu nedenle BIM teknolojisi de MEP sistemine dahil edilmelidir. Yani, HVAC sistemi, yeraltı boru sistemi, elektrik aydınlatma ve devre sistemleri de bina modeli ile birleştirilir. Bunlar dışındaki zemini destekleyen kazıklar ve istinat yapıları, drenaj gibi diğer bilgiler RFID ve GIS kullanılarak edinilebilir.
Su Kütlesi Bölümü
Bu bölüm, nehir, göl, deniz, vb. gibi şehrin su kütlesini içerir. Bilindiği gibi, su yaşamımızda önemli bir rol oynar, ancak su kirliliği ciddi bir sorundur. Bu bilgilerin toplanması, suyu iyi bir şekilde kullanmamızı sağlar.
BIM ve GIS Birbirine Nasıl Entegre Edilecek?
KBM’ndeki en büyük zorluklardan biri hem dış hem de iç mekan bilgisine ihtiyaç duyulmasıdır. Bu problemi çözmek için kullanılabilecek bazı yöntemler bulunuyor. Bunlar;
– Birinci yöntem; mevcut nesneleri ölçmek ve 3 boyutlu modeller oluşturmaktır, ancak çok fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
– İkinci yöntem; CAD modellerini ve GIS modellerini entegre etmektir, ancak bu yöntem iç mekan bilgilerini sağlayamıyor.
– Üçüncü yöntem ise; mevcut BIM modellerinden iç mekan bilgilerini elde etmek ve 3 boyutlu lazer tarama ve fotogrametri gibi farklı tekniklerle birleştirilebilen GIS modellerinden dış mekan bilgilerini elde etmektir.
Bunlar arasında, üçüncü yöntemin en uygun yöntem olduğunu söyleyebilirim. Yapmamız gereken sadece BIM ve GIS’i otomatik olarak birbirine entegre etmek olacak.
Şehir Yönetimine Nasıl Yardımcı Olacak?
KBM doğru bir şekilde kurulduğunda ve düzenli bir şekilde takip edildiğinde;
– KBM’nden elde edilen veriler, şehirlerin nüfus artışı ve hızlı şehirleşme ile başa çıkılmasına olanak sağlayabilir.
– KBM’nin yardımıyla, kullanıcılar binanın gelecekteki enerji gereksinimlerine ilişkin verilere erişebilir ve bu bilgileri enerji yönetiminde kullanabilir.
– Nüfus yoğunluğu fazla olan küçük şehirler için daha organize ve verimli kalkınma planlaması yapılabilir. Örneğin, Singapur’da mal sahipleri ve müteahhitler belediye ait sunucuya bina verilerini vermek zorundadır. Neden İstanbul için de yapılmasın ki?
– Şehir için gerekli su talebi bu model ile takip edilebilir ve gerekli önlemler risk oluşmadan alınabilir.
– Ulaşım verileri ile yolların yeterliliği, trafik ışıklandırmaları gibi veriler elde edilerek daha yaşanabilir şehirler oluşturulabilir.
– İnsanlar için eğlence ve dinlenme alanları sağlayacak olan yardımcı tesislerin bilgisinin toplanması, şehrin yönetimini kolaylaştırabilir ve şehir sakinleri için daha iyi bir yaşam sağlayabilir.
KBM İnşaat Sektöründe Benimsenmeli
Kullanıcının teknolojik gelişimi benimsenmesi bu alanda başarının anahtarı olacaktır. Proje sahipleri binanın tüm ilgili kentsel planlama ve altyapı yönlerini yakalayabilen modeller talep ederek bu konuda önemli bir rol oynayacak olup, mimarlar, şehir plancıları, mühendisler ve inşaat firmaları daha geniş ve daha karmaşık gereksinimlerin karşılanabilmesi için daha fazla yenilik yapma baskısı altında olacaktır.
Akıllı şehirler akıllı altyapıya ihtiyaç duyduğundan, BIM sadece binaların planlanmasında ve inşasında devrim yaratamaz, aynı zamanda tüm kentsel planlama sürecinin anahtarını da oluşturur.
KBM alanında Autodesk ve Bentley yazılım firmalarına ait programlar en sık kullanılanlar arasındadır. Autodesk’e ait olan Revit ve InfraWorks yazılımları Kopenhag, Barselona ve U-City gibi illerde vaka çalışmaları ile akıllı şehir uygulamasında kullanılmaktadır. Bentley’in yazılımı ise Montreal, Helsinki ve Singapur’daki büyük ölçekli şehir modelleme projelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
KBM dünyada popülerlik kazanıyor ancak ülkemizde henüz hak ettiği noktaya gelememiştir. Hatta BIM bile hakettiği noktaya henüz gelememiştir. Ülkemizdeki proje yöneticileri ve sahipleri bu teknolojik gelişmeyi desteklemeli ve benimsemelidir. KBM’ni benimsemeyenler küresel inşaat pazarında geri çekilme riskiyle karşı karşıya kalabilirler.
Saygılarımla,
Düzenleyen: İnş. Müh. Yüksel KAYA
e-posta: yuksel@insaport.com
Kaynaklar;
1. Xun Xu, Lieyun Ding, Hanbin Luo, Ling Ma (2014). From building information modeling to city information modeling, Journal of Information Technology in Construction (ITcon), Special Issue BIM Cloud-Based Technology in the AEC Sector: Present Status and Future Trends, Vol. 19, pg. 292-307, http://www.itcon.org/2014/17
2. Jorge Gil, Jose Duarte (2011), The backbone of a City Information Model (CIM): Implementing a spatial data model for urban design, Conference paper, pg. 141-150, https://www.researchgate.net/publication/258242254
Abone Listemize Kaydolun
inşaPORT Mail Aboneliği
Posta listemize abone olun ve e-posta gelen kutunuzda ilginç şeyler ve güncellemeler alın.
Abone olduğunuz için teşekkür ederiz.
Bir şeyler yanlış gitti.