Betonarme elemanların donatı tespiti için tahribatlı ve tahribatsız olmak üzere yöntemler bulunuyor. Bu yazımda TBDY 2018’e göre tespit edilen donatıların nasıl değerlendirileceğini açıklayacağım.
TBDY 2018’e göre incelenecek binada donatı tespiti için yapılacak çalışmaları “Performans analizi için binadan bilgi toplanması” konulu yazımda açıklamıştım. Sahada bu çalışmaları yaptıktan sonra elinizde hem tahribatlı hem de tahribatsız donatı tespitlerine ait veri bulunacak. Bu verileri binanın analizinde kullanılabilmesi için değerlendirilmesi gerekmektedir.
Tahribatsız yöntemle donatı tespiti yapılabilmesine rağmen neden tahribatlı yöntemle de inceleme yapılması talep edilmektedir?
Tahribatsız yöntemle yapılan analizde donatının konumunu ve yaklaşık olarak çapını tahmin edebiliyorsunuz (Şekil 1). Ancak bu bilgiler yeterli olmamaktadır. Donatı sınıfını ve korozyon seviyesini belirlemek için beton örtüsünü (paspayı) kaldırmanız ve gözle incelemeniz gerekmektedir. Bununla birlikte etriyelerin kanca açısı, donatı bindirme boyu, çift etriye vb. durumların tespit edilebilmesi için de gözlemsel inceleme yapmak gereklidir.
Neden Donatı Tespiti Yapılır?
TBDY 2018’e göre yapılacak Performans Analizi sonuçları betonarme elemanların şekil değiştirme durumlarına göre değerlendirilmektedir. Betonarme bir elemanın yapacağı şekil değiştirmeyi hesaplayabilmek için bu elemana ait hem beton hem de donatıya ait bilgilere ihtiyaç duyulur. Bu nedenle betonarme elemanlarda bulunan donatı sınıfı, çapı, aralığı ve konumu performans analizi için çok önemlidir. Mevcut binaya ait statik (betonarme) projesinin bulunması halinde yapacağınız tek şey mevcut yapıdaki donatılar ile projedeki donatıların uyumlu olup olmadığını tespit etmektir. Ancak, mevcut yapıya ait statik (betonarme) proje bulunmuyor ise iki farklı değerlendirme yapmanız gerekecek. Bunlar;
- Betonarme kesitlerde bulunan donatıların ilgili yönetmelik sınırlarına göre değerlendirilmesi
- Mevcut binadaki donatılar ile düşey yük (1.4G + 1.6Q) analizindeki donatıların karşılaştırmalı değerlendirilmesi
olmaktadır.
İlgili Yönetmelik Sınırlarına Göre Değerlendirme
Bu aşamada binanın yapıldığı yıl tespit edilerek hangi deprem yönetmeliğine uyması gerektiğine karar verilir. Mesela 1980 yılında yapılmış bir binanın 1975 yılında yürürlüğe giren deprem yönetmeliğine uygun şekilde donatılandırılmış olması gerekir. Çizelge 1’de daha önce yaptığım bir işe ait minumum donatı oranı tespiti bulunuyor. Deprem yönetmeliklerimizin tamamı kolonlardaki boyuna donatı oranının %1’den daha az olmayacağını belirtmektedir.
Genellikle sadece kolonlar/perdeler için minimum donatı oranı tespiti yapılır. Ancak idaredeki kontrolün talebi üzerine bu tespit kirişler için de yapılabilir.
Mevcut Binadaki Donatılar ile Düşey Yük Analizindeki Donatıların Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi
TBDY 2018’in “15.2.4.2 – Eleman Detayları bölümünde “Donatı tespiti yapılan betonarme perde ve kolonlarda bulunan mevcut donatının minimum donatıya oranını ifade eden donatı gerçekleşme katsayısı belirlenecektir.” ifadesi bulunmaktadır.
Betonarme elemanlarda tahribatlı ve tahribatsız yöntemlerle tespit edilen donatı alanı ile bu elemana ait minimum donatı oranına karşılık gelen donatı alanı oranlanır ve donatı gerçekleşme katsayısı tespit edilir. Rölöve projesine göre modellenen binanın betonarme elemanları minimum donatı oranlarına göre donatısı yerleştirilir ve yazılımın ilgili bölümüne donatı gerçekleşme katsayısı girilir.
Ancak, binalardaki betonarme elemanları tek tek minimum donatı oranına göre donatı yerleşimini yapmak uğraştırıcı olmaktadır. Bu nedenle mevcut binanın betonarme elemanlarına ait donatı yerleşiminin düşey yük analizi ile belirlenmesi hem daha pratik bir çözüm olmakta, hem de daha doğru bir donatı yerleşimi yapılmasını sağlamaktadır.
Çizelge 2’de bir okul binasının düşey taşıyıcı elemanlarına ait tahribatlı ve tahribatsız yapılan donatı tespit işlemlerinden elde edilen donatı miktarları ile binanın düşey yükler altında analizinden elde edilen donatılar ile kıyaslaması yapılmıştır. Bu çalışmada donatı gerçekleşme oranı % 83 olarak kullanılmıştır.
Donatı tespitlerinin değerlendirilmesi genel olarak bu şekildedir. Bu konuda katkı sağlamak isteyen meslektaşlarımın yuksel@insaport.com veya yksl.kayaa@gmail.com adreslerine mail atmalarını rica ederim. Ayrıca sormak istediğiniz soruları mail atabileceğiniz gibi yorum kısmında da sorabilirsiniz.
Sabırla okuduğunuz için teşekkür ederim. Sağlıcakla kalınız.
Saygılarımla,
İnş. Yük. Müh. Yüksel KAYA
Makalenin PDF dosyasını indirmek için TIKLAYINIZ…
Abone Listemize Kaydolun
inşaPORT Mail Aboneliği
Posta listemize abone olun ve e-posta gelen kutunuzda ilginç şeyler ve güncellemeler alın.
Abone olduğunuz için teşekkür ederiz.
Bir şeyler yanlış gitti.
